.
ไม่แน่ใจว่าลงถูกหมวดหรือไม่ครับ หากผิดหมวดก็ขออภัยครับ -/\-

หลังจากที่พยายามศึกษาข้อตกลงการใช้งาน RPG Maker และเกิดคำถามมากมายเกี่ยวกับสิทธิการใช้งาน ว่าทุกวันนี้ที่ทำเกมอยู่นี้เราทำถูกต้องตามข้อตกลงจริงๆ หรือเปล่า เลยอยากจะมาสรุปให้ชัดเจนเป็นภาษาง่ายๆ ในนี้ครับ ก่อนอื่นต้องบอกก่อนว่าอาจมีข้อมูลตกหล่นหรือผิดพลาดนะครับ หากพบว่ามีจุดไหนผิดบอกได้เลยนะครับ จะเร่งแก้โดยด่วน *0*

ใครที่คิดอยากทำเกมขาย หรือแม้แต่ทำเกมฟรีแจก ด้วย RPG Maker หรือใช้กราฟิกและเพลงใน RPG Maker อยากให้ลองอ่านกันก่อนที่จะไปใช้จริงครับ อย่างไรก็ตามอยากให้อ่านประดับความรู้เวลาเราจะทำเกมจริงจังมากกว่า ถ้าเพิ่งฝึกเขียนเกม หรือทำเกมขำๆ ลงในบอร์ด อ่านแล้วอย่าไปคิดกังวลมากเกินไป จนไม่อยากทำเกมนะครับ เดี๋ยวจะหมดกำลังใจซะก่อน แหะๆ

นิยามความหมาย

RPG Maker RTP (Run Time Packages) หรือ RPG Maker MV assets คือ ชุดกราฟิกและเสียงพื้นฐานที่ตัวโปรแกรมมีมาให้เพื่อให้ง่ายต่อการสร้างเกมในเบื้องต้น กล่าวคือเวลาลงโปรแกรมแล้วทำเกม ใช้ของที่มีในนั้นนั่นแล ขอนิยามสั้นๆ เหมารวมทั้งหมดว่า "basic assets" นะครับ

และนอกจากของที่มีในเกมมาแล้ว ยังมีของเสริมต่างๆ ที่ผ่านตัวแทนการขายของ Degica หรือพวก DLC Resources ใน Steam ที่ต้องเสียเงินซื้อ ไม่ได้ให้มาพร้อมโปรแกรม ขอเรียกเหมารวมว่า "DLC" ละกันครับ (ไม่รู้จะใช้คำไหนดี)

ข้อตกลงการใช้งาน (term of use) หมายถึงข้อบังคับปฏิบัติที่ต้องยอมรับก่อนใช้งานผลิตภัณฑ์ ในภาษาทางการมักจะใช้คำว่า End user license agreement (EULA) หรือ สิทธิในการใช้งานซอฟต์แวร์อย่างถูกต้องตามกฎหมาย ในที่นี้จะขอนิยามเหมารวมทั้งหมดว่า "EULA" นะครับ และในบทความนี้ EULA ส่วนใหญ่จะครอบคลุม RPG Maker 2003 ขึ้นไปครับ

ว่าด้วยเรื่องของการใช้ RTP / Assets

Q: ใช้ basic assets หรือ DLC ที่มีมาให้ ในการทำเกมบน RPG Maker เพื่อขาย หรือแจกได้ไหม
A: ได้ครับ แม้จะทำเกมขายก็ไม่ผิด EULA ตราบใดที่ใช้โปรแกรมลิขสิทธิ์ที่แนบมาพร้อมกับ basic assets ดังกล่าว แต่อย่างไรก็ตามไม่แนะนำในเชิงปฏิบัติหากทำเกมคุณภาพครับ (คงไม่มีใครอยากเล่นเกมที่มีกราฟิกและเพลงโหลๆ เต็มไปหมด) มีข้อควรระวังคือ ต้องดูดีๆ นะครับ บางทีตัวโปรแกรมที่ลดราคาหนักมาก หรือมีขายราคานักศึกษา อาจมี EULA ที่แตกต่างออกไปตามเงื่อนไขการใช้งานครับ

แต่พึงระลึกว่าเราเพียงได้ สิทธิการใช้งาน เท่านั้นนะครับ แต่ความเป็นเจ้าของและลิขสิทธิ์ยังเป็นของผู้พัฒนาเหมือนเดิม เราไม่ได้รับสิทธิ์ในการเป็นเจ้าของแต่อย่างใด คิดซะว่าเขาให้เรายืมมาใช้ถาวรละกัน

อ้อ แล้วก็ โปรแกรมลิขสิทธิ์ที่เป็นประเภท Trial Version / Lite Version ไม่สามารถทำเกมเพื่อนำไปขายได้นะครับ

Q: ปรับแต่ง basic assets หรือ DLC ที่มีมาให้ (ด้วย photoshop หรืออะไรก็ตาม) ในการทำเกมบน RPG Maker ได้ไหม
A: จากที่ผมไปหาข้อมูลมา คำตอบคือ ได้ครับ แต่สิทธิ์ความเป็นเจ้าของจะตกเป็นของผู้พัฒนาอยู่ดีครับ และเราก็ยังคงไม่ได้รับสิทธิ์ความเป็นเจ้าของเช่นเดิมครับ ตัวอย่างเช่น เราสามารถแก้สีภาพ แก้ไขบางส่วนของภาพเพื่อใช้ในเกมของเราได้ด้วยสิทธิการใช้งานที่เราได้รับ แต่ถ้าเอามาแก้แล้วนำไปแจกจ่ายคนอื่น เมื่อคนอื่นนำไปใช้ จะมาบอกว่าเราเป็นเจ้าของภาพไม่ได้ เพราะเจ้าของภาพที่เราแก้เป็นของผู้พัฒนา และเท่านั้นยังไม่พอ คนอื่นที่เอาของเราไปใช้ จำเป็นต้องมีลิขสิทธิ์ของซอฟต์แวร์ที่มี basic assets ชุดนั้นอีกด้วย

อันนี้เราคุยกันในกรณีทางกฎหมายนะครับ เพราะถ้าสมมุติเราดัดแปลง แล้วทำแจกบนเว็บด้วยความบริสุทธิ์ใจ ยังไงก็อยู่ที่มารยาทของผู้นำไปใช้แล้วว่าจะให้เครดิตเราที่เป็นคนดัดแปลงไหม แต่การที่เขาไม่ให้เครดิต เราไม่อาจไปฟ้องร้องได้ เพราะมันไม่ใช่ผลงานของเราทางกฎหมาย (แต่ไปบ่นนินทากับเพื่อนได้)

Q: ใช้ basic assets ข้าม platform ได้ไหม เช่น อยากใช้ RTP ของ RPG Maker VX Ace ใน RPG Maker MV เป็นต้น (รวมถึงดัดแปลงด้วยเหตุผลตามข้อที่แล้วด้วย)
A: ได้ครับ ไม่ผิด EULA แต่มีข้อบังคับคือต้องมี license ของโปรแกรมดังกล่าวในแต่ละ basic assets ด้วย เช่น ถ้าจะใช้ RTP ของ RPG Maker VX Ace ในการเขียนเกมบน RPG Maker MV ก็ต้องซื้อทั้งสองโปรแกรมนั่นเอง เพราะสิทธิ์อนุญาติการใช้งาน basic assets จะผูกกับตัวซอฟต์แวร์ที่มีครับ

ส่วน DLC ในแต่ละตัวก็ต้องอ่านข้อตกลงดีๆ ว่าเขาอนุญาตให้ใช้ในโปรแกรมอะไรบ้าง ส่วนมากที่ผมเห็นคือมักจะใช้ได้กับ RPG Maker ทุกเวอร์ชันครับ (แต่จะออกแบบมารองรับแต่ละอันเป็นพิเศษ เช่น DLC Ace อาจใช้บน MV ได้แต่อาจจะมีรูปแบบไฟล์ที่ไม่เหมาะสม เป็นต้น)

Q: แล้วถ้ามีโปรแกรม RPG Maker ลิขสิทธิ์ สามารถใช้ basic assets ที่มีให้ หรือ DLC ที่ซื้อมา ในการทำเกมโดยใช้เอนจิ้นอื่นๆ ได้หรือไม่
A: ข้อนี้น่าจะมีคนละเมิดอยู่เยอะพอสมควร ในส่วนของ basic assets หากนำไปใช้เอนจินอื่น ผิดแน่นอนครับ แม้จะทำขายหรือทำแจกฟรีก็ผิดหมดครับ EULA ระบุชัดเจนว่า สิทธิ์ในการใช้ basic assets แม้จะซื้อของแท้มา ก็สามารถใช้กับโปรแกรมตระกูล RPG Maker / IG Maker / Game Character Hub ได้เท่านั้น (ใช้ข้ามโปรแกรมได้ถ้าซื้อลิขสิทธิ์ครบ ตามที่กล่าวไว้ข้อบน) และนอกจากนี้ ตัว DLC ส่วนใหญ่ที่เห็นขาย ส่วนมากร้อยละ 99 ที่เห็นมักจะใช้ได้เฉพาะตระกูล RPG Maker เท่านั้นครับ

เท่าที่เห็นมามีหลายคนนำกราฟิกไปใช้บน Game Maker / Ren'py / อื่นๆ จริงๆ ก็ผิด EULA ตามที่กล่าวไว้แม้จะทำฟรี แต่ก็นะ ถ้าทำฟรีคงมีโอกาสยากมากที่เขาจะฟ้อง แต่ถ้าถามว่ามันผิดไหม ก็ผิดอยู่ดีจ้า ^^"

Q: แล้วถ้าเราใช้ assets / DLC แค่ใน RPG Maker แต่เวลาจะขายเกม หรือโปรโมตเกม เราอยากเอาภาพเหล่านั้นมาเป็นปกเกม ไอคอนเกม หรืออยากเอาภาพมาใช้เป็น profile picture ในแฟนเพจ ได้ไหม แม้จุดประสงค์เป็นเพียงแค่นำเสนอตัวเกมเท่านั้น
A: ไม่ได้ครับ ผิด EULA ข้อหาเดียวกับข้อที่แล้ว นั่นคือ สามารถใช้กับโปรแกรมตระกูล RPG Maker / IG Maker / Game Character Hub ได้เท่านั้น การนำไปทำปกเกม ภาพไอคอน ก็ถือว่าใช้นอกเหนือสิ่งที่ระบุครับ จำเป็นต้องทำ Artwork ขึ้นเองในกรณีดังกล่าว แต่ส่วนใหญ่แล้วสังคมตอนนี้ ในข้อนี้ยังเทาๆ ครับ ค่อนข้างมีคนทำผิด EULA เยอะพอสมควรในตลาดเกม ซึ่งก็ยังไม่พบเคสที่โดนอะไรเท่าไหร่

(แน่นอนว่าเกมไบรอัน ผจญภัย ตอนนี้ก็ทำผิด EULA ข้อนี่อยู่ T_T ตอนนี้กำลังรีบดำเนินการหาทีมวาดของที่ใช้โปรโมตเกมอยู่ครับ)

Q: จากข้อที่แล้ว แล้วถ้าเป็น screenshot / game play trailer ล่ะ อย่าบอกนะว่าไม่ได้อีก แล้วจะประชาสัมพันธ์เกมยังไงเนี่ย
A: อันนี้หาข้อมูลปวดหัวที่สุดแล้วครับ T_T ผมยังไม่ได้หลักฐานคำตอบชัดเจน ใครรู้แบบชัดเจนฝากมายืนยันทีนะครับ ที่ผมทราบมา ทุกเกมที่วางขายกันก็ลง screenshot กับ video gameplay อยู่แล้ว ส่วนตัวผมมองว่าไม่ผิดนะ มีหลายคนบอกว่าไม่ผิดถ้าเป็นภาพประกอบในเกม ไม่ได้เป็นเจตนาการใช้ basic assets / DLC ในการนำเสนอหรือสื่อสารโดยตรง ซึ่งตรงนี้ EULA อาจเขียนไม่ครอบคลุม

ก็อย่างว่าแหละ ไม่มี screenshots จะนำเสนอเกมยังไง = ="

ว่าด้วยเรื่องของตัวโปรแกรม RPG Maker

Q: ไอคอน EXE ของเกม เปลี่ยนจากรูปมาตรฐานเป็นรูปอื่นได้ไหม
A: อันนี้เป็นคำถามยอดฮิตที่สุดในโลกแล้วครับ ซึ่งคำตอบคือ "ไม่ได้" ครับ ทำเอาประชาชนงงเป็นไก่ตาแตกเลยทีเดียว ทำเกมออกมาดีเลิศ แต่ต้องไปใช้ไอคอนอีมังกรที่มีมาให้เนี่ยนะ (โคตร) ไม่ make sense มากๆ และเป็นปัญหามาทุกเวอร์ชันไม่เว้นแม้แต่ MV (แต่ตัว MV ดีหน่อยตรงถ้าเป็นเกมบน HTML5 หรือ iOS / Android จะใช้ไอคอนที่อยู่ใน โฟลเดอร์ icon) มันผิดใน EULA ที่ระบุว่า Licensee shall not reverse engineer, de-compile, or disassemble the Software. หรือพูดง่ายๆ คือห้ามแก้ไขตัวโปรแกรมหรือไฟล์เกมที่ถูก compile หรือเข้ารหัสอยู่

และแน่นอนว่า ไม่มีใครเชื่อฟังกฎข้อนี้เลย 555+ แทบจะเปลี่ยน EXE กันหมด ไม่เว้นแม้แต่เกมวางขายดังๆ บน Steam เช่น To the moon, A bird Story ก็เปลี่ยนเรียบครับ และที่สำคัญ ทาง Developer ยังออกมาตอบคำถามเองเลยครับ ว่า...

"It's illegal but it doesn't matter if you change it since we're lenient about it." Technically no, but you can.

แปลได้ว่า "มันผิดกฎหมาย แต่ไม่มีปัญหา ถ้าคุณอยากจะเปลี่ยนเราจะผ่อนผันให้" หรือในทางเทคนิค ห้ามทำ แต่ทำได้ นั่นแล งงดีมะ *0*

Q: อยากแปลตัวโปรแกรม RPG Maker เวอร์ชันภาษาไทย ผิดไหม
A: เป็นอะไรที่ช่วงนึงในสังคม RPG Maker ประเทศไทยฮิตมาก นั่นคือ ทำตัว RPG Maker เวอร์ชั่นภาษาไทยมาแจกจ่ายให้ทุกคนใช้กัน ซึ่งจริงๆ แล้ว ผิด EULA นะครับ แม้จะซื้อลิขสิทธิ์โปรแกรมมาแล้วก็ตาม ข้อหาเดียวกับข้อบนเลยครับ นั่นคือห้ามแก้ไขตัวโปรแกรมหรือไฟล์เกมที่ถูก compile หรือเข้ารหัสอยู่ ดังนั้น ถ้าท่านซื้อ RPG Maker ลิขสิทธิ์ ลง patch ภาษาไทย ทำเกมแจกหรือขาย ก็ถือว่าผิดกฎหมายครับ (แต่จะจับได้หรือเปล่าอีกเรื่อง แฮร่)

ถ้ามีคำถามอะไรเพิ่ม มีอะไรตกหล่น หรือผิดพลาด บอกได้เลยนะครับผม ในเรื่องของคำถามจะพยายามหาคำตอบมาตอบให้ครับ
.